21 Ιανουαρίου 2021
Ενώ αποσβολωμένοι παρακολουθούσαμε από τις τηλεοπτικές οθόνες τους οπαδούς του Τραμπ να εισβάλλουν στο Καπιτώλιο, πολλοί ταξίδεψαν νοερά στο καλοκαίρι του 2011, τις ημέρες εκείνες που οι Αγανακτισμένοι της πλατείας Συντάγματος πολιορκούσαν τη Βουλή κραδαίνοντας κρεμάλες. Πολλοί αναρωτιούνται αν η εισβολή στο Καπιτώλιο και η αποχώρηση του Τραμπ από την προεδρία σηματοδοτούν το κύκνειο άσμα του αμερικανικού λαϊκισμού. Την απάντηση ασφαλώς σήμερα δεν τη γνωρίζει κανείς. Αλλά το τι συνέβη στην Ελλάδα, μέσα στη ταραχώδη δεκαετία που μεσολάβησε από το Καλοκαίρι των Αγανακτισμένων, το γνωρίζουμε γιατί το ζήσαμε.
Ειδικά στον Δήμο Αθηναίων το γνωρίσαμε από πρώτο χέρι. Η παράταξη που κέρδισε στις δημοτικές εκλογές του Νοεμβρίου 2010 ανέλαβε τη διακυβέρνηση της πρωτεύουσας καθ’όλη τη διάρκεια της κρίσης (2011-2019), κλήθηκε εκ των πραγμάτων να διαχειριστεί όλες τις όψεις της (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές) και με την ίδια την πόλη να αποτελεί την κεντρική σκηνή όπου ξετυλίχθηκε το δράμα όλης της χώρας.
Στα τέλη Μαΐου 2011, όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι Αγανακτισμένοι στην πλατεία Συντάγματος, δεν είχαμε συμπληρώσει καν πέντε μήνες στη διακυβέρνηση της πρωτεύουσας. Ωστόσο ήδη είχαμε αρχίσει να κολυμπάμε στα βαθιά. ‘Ηταν η εποχή των καταλήψεων και της πολιτικής βίας. Στις 23 Ιανουαρίου κατελήφθη από παράτυπους μετανάστες το επί της οδού Πατησίων Μέγαρο Υπατία και λίγο αργότερα το Δημαρχείο από τους συμβασιούχους. Επί εβδομάδες το δημοτικό συμβούλιο συνεδρίαζε σε ξενοδοχεία. Η Αθήνα ήταν διαρκώς το θέατρο βίαιων συγκρούσεων μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας, με αποκορύφωμα τα δραματικά γεγονότα της 12ης Φεβρουαρίου 2012, όταν παραδόθηκαν στις φλόγες δεκάδες κτίρια στο κέντρο της πόλης, μεταξύ των οποίων και η πρόσοψη του κτιρίου που στεγάζει τους ιστορικούς κινηματογράφους Αττικόν και Απόλλων. Για μεγάλο διάστημα η πολιτική βία, είτε της Χρυσής Αυγής είτε των αναρχοαυτόνομων ήταν καθημερινό φαινόμενο. ‘Ομως η πρώτη λούφαξε μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, ενώ με την άφιξη του Σύριζα στην εξουσία εξέλιπε και το φαινόμενο των βίαιων μαζικών διαδηλώσεων.
Στην εποχή των Μνημονίων, που χονδρικά συμπίπτει με τις δύο θητείες της παράταξής μας στον Δήμο, το βασικό μας πρόβλημα δεν ήταν ούτε οι οικονομικές αντιξοότητες, ούτε η αιφνίδια εξαθλίωση ευρέων τμημάτων του αστικού πληθυσμού. Καταφέραμε να τα αντιμετωπίσουμε και τα δύο. Εξυγιαίνοντας τα οικονομικά του Δήμου, φέρνοντας ευρωπαϊκούς πόρους σε πρωτόγνωρα για τη χώρα μεγέθη, αλλά και με μια κοινωνική πολιτική που γρήγορα έφτασε να στηρίζει συστηματικά 30.000 κατοίκους. Τα βγάλαμε πέρα και με την προσφυγική κρίση των ετών 2015-2016. Σε συνεργασία με την ‘Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και με αξιόπιστες ΜΚΟ καταφέραμε να στεγάσουμε αξιοπρεπώς και να υποστηρίζουμε καθημερινά χιλιάδες πρόσφυγες.
Με τους “ξένους”, την Ευρωπαϊκή ‘Ενωση και την Κοινωνία των Πολιτών καταφέραμε να συνεργαστούμε μια χαρά. Το πρόβλημα εντοπιζόταν αλλού· στην έλλειψη ενός θεσμικού συνομιλητή που να είναι διαθέσιμος για συνεργασία και να διαθέτει κοινή λογική στο επίπεδο της κεντρικής κυβέρνησης. Οι λόγοι αυτής της έλλειψης ήταν πολλοί. Για παράδειγμα οι διαρκείς αλλαγές στα υπουργεία· ούτε λίγο ούτε πολύ κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής στον θώκο του Υπουργείου Εσωτερικών κάθισαν διαδοχικά 13 διαφορετικά πρόσωπα. Εκτός από τον πρώτο, τον Γ. Ραγκούση που πρόλαβε να κάνει μεταρρυθμίσεις, οι διαδοχικοί υπουργοί μέχρι το 2015 έτρεχαν με τον πέλεκυ των μνημονιακών υποχρεώσεων πάνω από το κεφάλι τους. Ακόμη και ένας υπουργός τόσο σοβαρός όπως ο Τ. Γιαννίτσης, τους έξι μήνες που πρόλαβε να μείνει στο υπουργείο, τους ανάλωσε σε αυτή τη διαχείριση. Στη συνέχεια, οι υπουργοί του ΣΥΡΙΖΑ είχαν στο μυαλό τους είτε το πως θα αποκτήσουν πολιτικά ερείσματα στην τοπική αυτοδιοίκηση εν γένει (βλ. απλή αναλογική) είτε το πως θα κάνουν οι ίδιοι έργα στην πρωτεύουσα με τον Δήμο σε ρόλο παρατηρητή (βλ. Ανάπλαση Α.Ε.).
Το αποτέλεσμα; Ο Δήμος, στην ταραγμένη αυτή περίοδο, κλήθηκε ουσιαστικά να αντιμετωπίσει την επέλαση του λαϊκισμού μόνος του, με το κεντρικό κράτος να απουσιάζει ή ακόμη και να είναι εχθρικό. Τηρουμένων των αναλογιών, παρόμοια συνέβησαν στην τοπική αυτοδιοίκηση γενικότερα. Και όμως οι δήμοι είναι που κράτησαν τη χώρα όρθια. Το ίδιο ισχύει κατεξοχήν για την Αθήνα, όπου συμπυκνώθηκε με πρωτοφανή ένταση και σε όλα τα επίπεδα ο ανορθολογισμός του λαϊκισμού, η δημαγωγία και η παραφορά μιας ολόκληρης εποχής.
